Politiek-ambtelijke verhoudingen
In de interviews komen verschillende stijlen, verwachtingen en vuistregels naar voren. Bestaande beelden van de ‘vierde macht’ spelen een rol, maar politiek-ambtelijke verhoudingen gaan niet alleen over macht. Het gaat ook over ambtelijk vakmanschap, rechtstatelijke verhoudingen en de rolopvatting van personen in een specifieke situatie. De interviews uit deze serie laten zien dat de verhouding tussen bewindspersoon en topambtenaar flink kan variëren.
Een centraal begrip in de politiek-ambtelijke verhoudingen is ‘vertrouwen’. Men moet elkaar kunnen vertrouwen – als basis van deze samenwerking die onder veel politieke, tijds- en mediadruk kan komen te staan. Een tweede thema is de aard van de relatie. Hoewel men het belang van de persoonlijke relatie benadrukt – een thema dat ook in de literatuur over politiek-ambtelijke verhoudingen regelmatig terugkeert – is het ook een institutionele relatie. De bewindspersoon vertegenwoordigt het politieke primaat, de democratische legitimering en draagt de verantwoordelijkheid. De topambtenaar vertegenwoordigt het departement, de uitvoering van beleid en houdt de langere termijn en alle consequenties in haar achterhoofd. Zo speelt ieder zijn/haar rol. Uiteraard verschilt dit beeld van topambtenaren van het ministerie (SG/DG) en leidinggevenden van uitvoeringsorganisaties en toezichthouders.
Een relatief recente factor van belang is de rol van politieke adviseurs. Wanneer bewindspersonen veel belang hechten aan het advies van deze adviseurs, kan dat ten koste gaan van het ambtelijke advies. Dit kan leiden tot een nieuwe verhouding tussen de politieke en de ambtelijke organisatie. Deze nieuwe relatie lijkt minder op een binaire relatie tussen twee partners, maar meer op een driehoeksverhouding tussen minister, adviseur en topambtenaar.
Videofragmenten
Je ambtenaren niet laten vallen
De ambtenaar adviseert, de minister bepaalt
De toewijding van ambtenaren
De Staat van het Onderwijs
Politiek geladen adviezen
Omgang met verschillende ministers
Nederland: voor Algemene Zaken geen rol in het topambtenarenstelsel
Omgang met nieuwe bewindspersonen
Het oude beleid gaat nog wel eens door bij de ambtenarij
De afstand van de inspectie tot de minister
Verras de minister niet!
De minister heeft het stuur
Gelijk hebben versus gelijk krijgen: het primaat van de politiek
Verbazing bij het eerste contact met topambtenaar Jan Meijer
Een zich overbodig voelende topambtenaar
Het coalitieakkoord als ankerpunt voor de departementale machine
De uitstraling van de Minister en de onderhandelingspositie
Een betekenisvolle vraag bij aanvang: Heeft de minister voldoende vertrouwen in zijn topambtenaar?
Een impliciete maar krachtige boodschap voor de ambtenaren
Over Chris Kalden: ‘’Hij dacht mee en leed ook een beetje mee’’
Een één-op-één relatie hebben
… ook respectvol naar medewerkers
Alle feiten op tafel…
… en je twijfel
Het verschil tussen minister en ambtenaar
Wat moeten we daarmee?
Loyale tegenspraak?
Ministers met een lage drempel
Hoofdzaken en bijzaken
Trait-d’union
De verkokering voorbij
Zo’n vreselijke minister
Is het spel ook leuk?
Niet nadenken voor de minister
Interactie met de bewindspersoon
SG als verbinder tussen twee bewindslieden
Tegenspraak
Samenwerking met de ambtelijke organisatie
Een tandem met Maria van der Hoeven?
Ministeriële verantwoordelijkheid
Een ambtenaar met een expliciete CDA achtergrond
Op de persoon
Ambtelijke benoemingen