Lonen

De omvang van de loonsom van een sector wordt natuurlijk vooral bepaald door hoeveel werkzame personen er zijn. Het Rijk en de gemeenten zijn in dat opzicht de grootste sectoren en hebben dan ook de hoogste loonsom, groter dan die bij de politie en defensie en veel groter dan de relatief kleine sectoren (provincies, waterschappen, rechterlijke macht).

In de bovenstaande figuur is te zien dat de sectorale loonsommen in de afgelopen jaren zijn toegenomen. Dat is logisch omdat de werkgelegenheid ook is toegenomen: er werkten in 2022 meer mensen dan in 2015. Maar de loonsom kan daarnaast toenemen omdat de contractlonen stijgen (meer daarover onderstaand) en omdat er sprake is van incidentele loonontwikkeling: medewerkers krijgen er een periodiek of een schaal bij, of ontvangen een bonus of een gratificatie. 

Er was in de afgelopen 8 jaar sprake van een gematigde toename van de contractlonen bij de overheid. Gemiddeld genomen namen de in de cao vastgelegde lonen in die periodie met 2 tot 3 procent per jaar toe . In de ene sector - politie en rechterlijke macht - was dat wat minder dan in andere sectoren: defensie en waterschappen. In periode 2015 tot en met 2021 was de inflatie laag, in 2022 is de inflatie daarentegen enorm toegenomen, op jaarbasis was de inflatie in 2022 10 procent. In recent afgesloten cao's in de marktsector stijgen de contractlonen dan ook fors.  Het ABP pensioen voor ambtenaren nam in januari 2023 met bijna 12 procent toe. Het wettelijk minimumloon steeg op hetzelfde moment met ruim 10 procent, waardoor ook de hieraan gekoppelde uitkeringen (AOW, bijstand, Wajong) met dat percentage omhoog zijn gegaan. In een aantal overheidssectoren zijn in 2022 ook duidelijk stijgingen van de contractlonen zichtbaar (waterschappen, defensie en in mindere mate bij het Rijk). Kortom, in 2022 was er sprake van een heel ander beeld dan in de voorgaande jaren.

Naast de totalen loonsommen voor sectoren en de ontwikkeling van de contractuele beloning, is het ook interessant om te kijken naar het gemiddelde jaarinkomen per medewerker. In de bovenstaande figuur wordt dat per sector weergegeven, let wel: het gaat daarbij om het salaris voor de afdracht van premies en belasting en het is omgerekend naar wat men zou verdienen als men voltijd zou werken. Dat laatste is nodig omdat het beeld anders sterk vertekend raakt omdat veel medewerkers in deeltijd werken. 

De rechterlijke macht steekt er in de bovenstaande figuur met kop en schouwder boven uit: het gemiddelde voltijd bruto jaarinkomen is veel hoger dan in de andere sectoren, politie en defensie blijven enigszins achter bij de rest. De verschillen in de figuur zijn vooral de weerslag van de verschillen in functiestructuur en opleidingsniveau tussen de sectoren. Bij de rechterlijke macht werken veel zeer hoog opgeleide medewerkers, terwijl veel van de ondersteunende functies bij het rijk zijn ondergebracht. Bij de politie en defensie is het gemiddelde opleidingsniveau lager dan in de andere sectoren. De stijging van de contractlonen bij defensie, is terug te zien in het hogere gemiddelde jaarinkomen van de medewerkers in die sector in 2022.