Kadaster verbetert de kaart van Nederland met AI

Dit is een interview in het kader van de Innovatie Barometer Overheid 2025.

Voor elkaar

“Pas toen ik bij het Kadaster kwam werken, realiseerde ik me hoe goed het geregeld is in Nederland. Het Kadaster zorgt ervoor -samen met publieke en private partners- dat iedereen duidelijk kan zien wat van wie is en hoe de ruimte is ingedeeld onder en boven de grond. Dat we het goed voor elkaar hebben in Nederland moet ook wel, want we wonen met meer dan 18 miljoen mensen op een klein stukje grond. Het zou chaos worden zonder.

Wij hebben hier dus de luxe om in programma’s zoals de Rijdende Rechter over een grensverschil van enkele centimeters te discussiëren. Maar zo vanzelfsprekend als het hier is dat we álle geo-informatie betrouwbaar hebben vastgelegd, is het dat wereldwijd zeker niet. Hoe dat verschil te verklaren is? In Nederland hebben we de Kadastertaak, de landregistratie, topografietaak en een heleboel andere taken in één organisatie verenigd. Dat is in veel landen anders. Bovendien hebben we een goede digitale infrastructuur in Nederland, veel kennis en kunde én zijn we heel erg samenwerkingsgericht. En we blijven leren; om klaar te zijn voor de vraag van morgen, gebruiken we steeds nieuwe technieken.

Governance rondom innovatie

Onze organisatie is erop ingericht om innovatie te stimuleren en regie te houden bij implementatie. We werken in de basis met vier teams aan innovatie; vanuit verschillende directies en ieder met een eigen invalshoek. Er is een team gericht op data-science, een op geo-expertise, een derde focust vooral op onderzoek en een vierde team richt zich op nieuwe, opkomende technologieën.

Boven die uitvoeringsteams zit de Innovation Board die bekijkt of een innovatie goed past of juist risico’s meebrengt voor de strategie. En iedereen kan een idee of vraag indienen. Als er iemand met een idee komt, dan maakt de Innovation Board al heel vroeg in het proces de afweging of het een zinnig onderwerp is om te gaan verkennen. Uiteraard nog zonder te beslissen of we het gaan implementeren. Het vertrekpunt is dat innovaties kunnen mislukken, maar altijd inzicht geven. Er is dan ook apart budget beschikbaar voor innovatie. Blijkt een verkenning succesvol, dan vervolgt de innovatiefunnel met een business case en verdere implementatie.

Het is wel belangrijk om op tijd te stoppen. Zo hebben wij bijvoorbeeld uitgebreid onderzoek gedaan naar de kansen van blockchain. Gaandeweg het traject hebben we besloten om het nu nog niet toe te passen, maar het wel te blijven volgen.

Experts behouden expertrol dankzij AI

Het idee voor de innovatie waarbij we AI inzetten om opslagtanks in het landschap te herkennen, kwam van de topografen zelf. Zij actualiseren ieder jaar de topografische kaart op basis van verschillende bronnen. Veel data moesten ze handmatig verwerken. En daar ontstond bij hen de gedachte: dat moet slimmer kunnen.

In het verleden moesten de topografen echt zelf op pad. Later konden zij -met het nodige talent en aanvullende technieken- de veranderingen in het landschap op basis van luchtfoto’s herkennen. Nu hebben we de stap gezet naar geautomatiseerde objectherkenning en stellen we die data in 3D voor anderen beschikbaar.

Opslagtanks -voor bijvoorbeeld waterzuiveringsinstallaties- zijn rond en hebben een bepaalde omvang. Met die gegevens kun je een computer trainen of een taalmodel leren de tanks te herkennen. In het begin kwamen er ook paardentredmolens, zwembaden en andere ronde objecten naar boven. Door iteratief te werken en steeds nieuwe kenmerken toe te voegen, ontstond er een mechanisme dat nauwkeurig verschillende categorieën tanks in kaart brengt. Dat is gelukt dankzij de kennis van de topografen en de ai- en algoritme-expertise van de mensen van ons Geo Expertise Center.

We zagen trouwens al nieuwe toepassingsgebieden ontstaan terwijl we nog bezig waren met dit onderwerp. Er komen dan ook steeds nieuwe vragen bij: waar staan alle kassen in Nederland? Waar zijn ondergrondse parkeergarages en waar ligt de ingang? Al die elementen willen we ook zoveel mogelijk geautomatiseerd toevoegen aan onze kaarten.

Met de inzet van AI realiseren we een versnelling van ons werkproces. Het bespaart tijd en kosten, verhoogt de nauwkeurigheid en het intekenproces wordt efficiënter. Maar het is vooral richting de toekomst van grote waarde. Experts zoals topografen worden steeds schaarser. Met deze innovaties zijn we in staat te automatiseren, waardoor experts uitsluitend de laatste controles hoeven te doen en zich kunnen focussen op hun expertrol.

Bijdragen aan wereld en wetenschap

Het is niet alleen de structuur die maakt dat dat innovatie bij ons succesvol is, maar het is ook de cultuur. De organisatie geeft echt wel ruimte aan innovatie aan de voorkant en stimuleert de innovatieve mindset.

Zo komt het idee van de tactiele kaart ook van een medewerker van het Kadaster: een sociaal zeer geëngageerd persoon die vindt dat iedereen gelijke kansen moet krijgen om kennis te nemen van de omgeving. En die overtuiging past heel goed bij onze bedrijfsfilosofie. We streven ernaar om ruimtelijke informatie toegankelijk en bruikbaar te maken voor iedereen.

De bedenker van de tactiele kaart is nu cum laude gepromoveerd in Geo Information Science en hij wil ook onderwijs gaan geven en onderzoek doen aan de universiteit. Zo hebben we meerdere medewerkers die vanuit hun werk hoogleraar of lector zijn geworden. Mensen die zich geprofessionaliseerd hebben in een bepaald domein dat ook voor de wetenschap interessant is, bijvoorbeeld op het gebied van AI en data. Daar werken we als organisatie graag aan mee.

Samenwerking en zingeving

De tactiele kaart is overigens een prachtig voorbeeld van samenwerking. In het project hebben we samengewerkt met Stichting Dedicon, Stichting Accessibility en Esri Nederland. Datamanagement en het procédé van het papier waren daarbij belangrijke thema’s. En wat heel belangrijk was om samen een taal te ontwikkelen voor alle symbolen op de kaart, zodat mensen met een visuele beperking ze wereldwijd op dezelfde manier interpreteren. Dat vergt veel afstemming.

Ik zou alle publieke dienstverleners willen adviseren de samenwerking op te zoeken. Dat is echt een belangrijk aspect van innoveren. We hebben in dit project ook heel hecht met de doelgroep samengewerkt. Onder meer met Ellen, een dame met een visuele beperking. Daar hebben we zo ontzettend veel van geleerd, heel inspirerend. Dé les is dat je nooit precies weet wat iemand anders nodig heeft. En dus ook niet kunt invullen waar hij of zij mee geholpen is.

De afgelopen jaren hebben we grote stappen gezet als het gaat om innoveren. Het is niet meer een kwestie van ‘laat duizend bloemen bloeien’. Innovaties komen voort uit een gestructureerde aanpak en gezamenlijke kracht. En als innovaties niet alleen bijdragen aan betere dienstverlening, maar ook aan inspiratie en zingeving voor onze collega’s, dan zijn we op de goede weg.“

Innovatie Barometer Overheid

Dit artikel is verschenen in het kader van de Innovatie Barometer Overheid. De Innovatie Barometer Overheid is een survey-onderzoek naar innovaties in Nederlandse overheidsorganisaties. In september is het rapport Innovatie Barometer Overheid 2025 verschenen.