Dat je als het ware niet de organisatie als gegeven hebt beschouwd, maar ging sleutelen aan de organisatie. Wat was een vroeg moment waarop dat ging gebeuren? Ik denk van begin af aan al. Dat zit een beetje in je, dat je toch kijkt van: hoe kan ik hier meer uithalen? En dat je toch de grenzen van de organisatie opzoekt en gaat oprekken. En dan is het wel zaak dat je dat, een beetje slim die ruimte creëert. Dat begint met toch wel vertrouwen bouwen.
Vertrouwen bij jouw commandanten, bij jouw collega's, bij jouw mensen. Dat ze bij jou in goede handen zijn, en dat ze jou ook die ruimte kunnen geven. En op het moment dat dat vertrouwen er is, en ze zien dat jij staat voor je werk en dat jij een goed leider bent, dan krijg je ook meer ruimte. En dan kan je naar verbeterslagen gaan kijken die anderen ook weer helpen. En dat heb ik eigenlijk mijn hele leven gedaan.
En ik heb gemerkt dat ook in een zo'n georganiseerde organisatie als Defensie, dat je die ruimte absoluut kan creëren. En op alle functies heb ik, ben ik altijd met verandering bezig geweest. En dan kom je nooit... Maar het vereist wel inlevingsvermogen. Het vereist ook reflectievermogen. En daar heb ik een paar harde lessen geleerd in mijn jonge jaren. Ik was heel ambitieus. Ik wilde graag laten zien dat ik goed was in mijn werk.
En ik legde de lat heel hoog. Ik leg de lat zo hoog dat mijn mensen die niet altijd konden halen. Dus op een gegeven moment keek ik om me heen en... Niet meer voor jezelf dus, maar ook voor anderen om je heen? Ja, voor mijn eenheid. Je bent leider van een eenheid en voor die hele eenheid legde ik die lat hoog. En in het begin gaat dat dan goed en je breekt het ene record na de andere.
En dat geeft vertrouwen en dat geeft ook een positieve swing in zo'n eenheid. Alleen, als je die lat hoger blijft leggen tot op een niveau waar het niet meer haalbaar wordt, dan kom je je zelf keihard tegen. Dan kijk je op een gegeven moment om je heen, en dan merk je dat mensen afhaken en dat je alleen staat. En dat heb ik een aantal keer ervaren op jong niveau. Dus, en daar heb ik dus geleerd hoe belangrijk het is om die haalbaarheid te blijven toetsen.
Je mag heel ambitieus zijn, maar je bent wel afhankelijk van de de mensen om je heen. En als je die, als je dat niet op een haalbare manier invult, dan ga je er nooit komen Dan raak je ze kwijt. En raak je ze kwijt. Dan krijg je tegenkanting, cetera. Ja.
En dat is, geldt ook voor de politiek. Dat geldt ook voor bedrijven. Dat geldt voor iedereen. Dus het is wel de kunst om die antennes te ontwikkelen, om feeling te houden uitvoering, en ook feeling te houden met: waar liggen de oplossingen? Maar ook: waar ligt het haalbare?
En dat mee te nemen in de volgende stappen die je wil gaan zetten.